Your mind is the scene of crime

"Чиний ухаан бодол бол урьдаас төлөвлөсөн хуйвалдааны үр" гэж би орчуулжаагаан. Inception гэдэг кино их яриа шуугиан болоод байхаар нь энэ үгийг нь иш татаж байгаад бичиж байна.

Найзуудаа тэхээр ийм байнаа энэ үнэн гоё кино гэдгийг би ч гэсэн хүлээн зөвшөөрч байнаа. Уран сэтгэмж, сэтгэл хөдлөл, зураг авалт, график гээд энэ кинонд хэрэгтэй бүхэн сайтар гүйцэтгэгдсэн байнаа. Ялангуяуа тэр art creation-үүд нь лаг лаг. Гэхдээ энэ чинь угаасаа тодорхойлолтоороо sci-fi fiction, action буюу шинжлэх ухааны уран зөгнөлт акшн болохоор хойноос нь битгий их юм бодож өөрсдийгөө зовоо л доо. Ямар "Хөхөөний үүрэн дээгүүрх нислэг" биш дээ. Төгсгөлд нь Ди Каприо бродит байдалд байна уу, зүүдэндээ байна уу гэдгийг өөр өөрийнхөөрөө л хүлээж авцгаая таминь ээ.

Ер нь бол гэхдээ үзэх ёстой дараа нь үнэхээр санамсаргүйгээр оюун санаанд суусан өчүүхэн жижиг idea биний амьдралыг тодорхойлох ч чадалтай гэдэг үндсэн мессежийг нь бодох ёстой л доо. Хардалт, агсам тавилт, шинжлэх ухааны нээлт гээд огт санамсаргүй байхад тархины хаа нэгтээ save-лэгдсэн санаа томоос том үйл явдлуудын учир шалтгаан болдог биздээ.

Кристофер Нолан өнгөрсөн жил бидний Dark Night-аар баярлуулж байсан бол энэ жил Inception хийжээ. Үүнээс хойш action thriller талдаа миний фаворит найруулагчдын нэг болж байна. Dark Night гэснээс сайн муу, сайн хүн, муу хүний хоорондох парадоксыг яруу тодоор харуулсан Heath ledger-ийг эргэн дурсав. Төгсгөлд нь Зүүдний эхлэл /inception-ийг би тэгж орчуулж байна/ кинонд Ханс Зиммерийн хөгжим бас их хувь нэмэр болж буйг аймшиг зоригтойгоор хэлмой.

ГУРИЛ ИДДЭГГVЙ ХVНИЙ БОДОЛ

“Алтан Тариа”-г алж байнаа. Үнээ буулга гэж хэлээд байхад буулгахгүй маяглаад байхаар нь торгууль тавьлаа, тоохгүй болохоор нь хэвлэлээр нүдлээ. Саяхан гурилнаас нь мөнгөн ус “оллоо”. Одоо ингээд ганцаархнаа үнэтэй тэгээд мөнгөн усаар баяжуулсан гурилыг хэн л авав гэж. Ер нь их маяглах юм бол улс хувьчилсан шигээ буцаагаад авчихсан ч болохгүй гэх газаргүй, ийм шаардлага тавиад хэдэн хүн үүдэнд нь жагсаахад л их хурал дээр бэлэн төсөл нь ороод ирнэ. Ер нь ингээд Цэнгүүнээр сор залчихвал Mill House, Улаанбаатар гурил эднүүсийн эздийг төрийн өмнөөс том толгойлдоггүй болгоод хаячих нигуртай. Тэр цагт “Төр гэдэг чинь би” гээд л Людовик шиг сууж байхсан.

Яагаав тэр жил Сити такси үнээ нэмж урд түмнийг шулаад байхаар нь үнийн дээд хязгаар тогтоож байгаад нэг мөсөн дампууруулсан даа. Манай нөгөө хэн л эднийхийг дампууруулчуул би шинэ такси компани байгуулаад мөнгийг хүүлэх гээд байна гээд байсан. Гэснээс одоо хотод нэг ч таксигүй харагдахгүй байх чинь өнөөх маань бас... за тэр ч яахав одоо надад хамаагүй.
Одоо харин энэ гурилнуудыг тогтоосон үнээр тогтоосон газар зарах ажлыг л аятайхан зохион байгуулъя байз. Ер нь ганц гурил гэлтгүй бүх барааг агентуудаар дамжуулаад хуваарилдаг болох хэрэгтэй байгаам ш дээ, ард түмэн минь муусайн ченжүүдээс ангид үнээр бараа аваг хөөрхий. Ченж гээд хэдэн нөхдүүд хоолгүй боллоо гээд жагсаагаад эхлэх л байх. Заа тэр ч яамай төрийн төмөр нударгаар нам дарах хэрэгтэй. Угаасаа ч манай тойргийнхон биш. Агентуудаа сонгохдоо харин үндэсний аюулгүй байдлын үүднээс хаалттай тендер хийх хэрэгтэй. Далимд нь муу Должингийнхоо ТҮЦ-ийг босгоод ирье байз. Энийг зохицуулчуул... намайг багад манай нутагт агент Дамбий гэж байсым. Хүнс, бараа ховор живэр болохоор хүмүүс байнга долигноно, хүүхдүүд нь чихэр өвөртөлж ирээд л бидэнд гайхуулдагсан. Дамбий, Людовик, дараа нь би л болох нь дээ, алтаар урс гэж.

Олз гэдэг хүлээтэй байхад л өвөрт ороод ирэх юм гэдэг шиг гурилын үнэ бууруулах санаачлага гаргасан биш улсын нэрээр гурилын үйлдвэртэй, хэнд хэдэн кг хүнс өгөхийг шийддэг болчих ч боломж байна. “Үнийг тогтооно гэдэг чинь хуваарилалтыг хийнэ гэсэн үг” гэж Хаек хэлсэн гээд Цэнгүүн донгосоод байсан бас үнэн байна шүү хөөе. Хаек гэдэг нь тэдний гадаад түнш юм байх даа. Энэ хогийн тэр их нарийн технологитой үйлдвэрийг улс аваад ажиллуулна ч гэж юу байхав, хэдэн жил талхиж байгаад дуудлагаар худалдчихна даа. Тэр хооронд харин гурил тасарчуул... за манайх ямар гурил идэх биш авгай, хүүхдүүд залхуураад гоймон л авдаг хойно.

Авгай, хүүхэд гэснээс 9 сарын 1 боллоо. Цэцэрлэгт байгаа бага хүүхдээ бас том болохоор нь гадаадад улсын зардлаар сургачих юмсан. Дотооддоо бол асуудал алга л доо. Сургалын төлбөр нэмэхгүй гээд л барьчихаар энэ хэдэн сургууль нь сөхрөөд улсын ганц нэг үлдэнэ. Тэрэнд нь сурах хүн тоотой болоод ирэхээр хуучных шиг хуваарийг дээрээс олгодог, төлбөрийг нь төр даадаг болоод л явчихна. Гэхдээ улсын сургуулийн сургалтын чанар гэж авах юм байхгүй л байх доо, миний хойно техникум төгссөн шиг юм болно. Тийм болохоор гадаад л явуулъя. Нэгэнт Монголд сурч боловсорьё гэсэн залуучуудын эрэлт хэрэгцээг хангах сургууль байхгүй болсон учраас гадаадад улсын зардлаар цөөн тооны залуучуудыг томилолтоор сургадаг болъё гэхээр эсэргүүцэх их хурлын гишүүн ч гарахгүй биз дээ, бүгдээрээ л үр хүүхэдтэй улс хөөрхий.

За даа ер нь улсыг удирдах ч амархан байна дөө. “Чи хар толгойгоо ч аваад явчихаж чадахгүй ухаангүй хог” гээд л ааваар загнуулдаг байснаа бодоход ч ажил гарт орж л байна. Одоо энэ тэнэгхэн арт түмнээ яаж нэг аятайхан амьдруулъя даа байз. Гай болохгүй л бол бид өөрсдөө амьдралаа аваад явчихна гээд эртүүд нэг оюутан баньд донгосч байгааг нь. 70 мянгаа аваад ганц гэдэс гарсын байж.

За гарч хоол идье. Хэнийг шантаажилж дайлуулдын билээ хө. Наад сонин дээр чинь юу гэнэв? “Аливаа асуудлыг шийдэх гэсэн төрийн оролдлого нь түүнээсээ дор асуудлыг үүсгэх болно” Мильтон Фрийдман. “Төр бол нэрээр нь хоол олж идэх гэсэн олиггүй амьтдын овоолго” Бастиа.
Наад хоёр чинь нөгөө Mистер энд Мисс Смитэд тоголдог хоёр бил үү?

БАТКА

Bye bye Legend 7 - Our captain

Реал Мадридын амьд домог, багийн ахлагч, тус клуб болон Ла Лиг, Испанийн шигшээ багийн бүх цаг үеийн мэргэн бууч номер7 Раул Гонзалес Бланко Сантиаго Бёрнебауг орхиж байна. Клубынхээ сүр сүлд болсон хүнийг ингээд л явуулчихаж байгаа нь итгэмээргүй юм шиг боловч нөгөө талаасаа бүх зүйл цаг хугацаатай гэдэг энэ бололтой. Энэ клубт юу хэрэгтэйг ерөнхийлөгч болон менежерүүд мэдэж байгаа тиймээс би явж байна, маш хэцүү, удаан бодсон шийдвэр байсан ч Жозе Моуриногийн хэлсэнчлэн Испаниас гадна тоглох миний сүүлчийн шанс бөгөөд, багтаа илүү боломж олгохын тулд ингэж шийдлээ гэж Реал Мадридын академид хүүхэд наснаасаа сурч боловсрон 25 жилийнхээ амьдралын Сантиаго стадионд өнгөрөөхдөө 15 жилд нь 1-р багт тоглосон ахлагч маань хэлжээ. Түүний тухай олон зүйл хэлэхийн оронд өнөө цагийн хамгийн шилдэгүүд юу хэлснийг сийрүүлье.
Баяртай 7 номерийн домог минь. Гоол оруулаад бөгжөө үнсэн гүйх хамгийн гоё celebration-ийг чинь бид мартахгүй.

Икер Кассилас:
Раул бол Реалын билэг тэмдэг бөгөөд гайхамшигтай капитан, энэ агуу клубын түүхийг бичсэн хамгийн шилдэг тоглогчдын нэг. Тэр мэргэжлийн хөлбөмбөгчний сонгодог жишээ бөгөөд намайг тоглогсийн хувьд төдийгүй хүнийхээ хувьд өсөж төлөвшихөд минь их нөлөө үзүүлсэн.

Кристиан Роналдо:
Раултай нэг талд тоглоно гэдэг бол нэр төрийн хэрэг билээ. Үүнийг би хүүхэд байхаасаа мөрөөддөг байсан.

Шави Алонсо:
Раул Реал Мадридын үнэт зүйлсийн илэрхийлэл юм. Энэ клубт 15 жил тоглоно гэдэг нь ямар гайхалтай тоглогч болохын баталгаа.

Кака:
Раул үргэлжид Мадридисмын билэг тэмдэн байсаар байх болно. Түүний явж байгаа өдөр фэнүүд болон тоглогчдын хувьд маш гунигтай өдөр.

Дренте:
Раул бол хөлбөмбөгийн жентлемен.

Пепе:
Тэр Реал Мадридын түүхэн маш том хэсэг байх болно.

Бензема:
Раул бол хөлмбөгчдийн үлгэр дуурайл болгох сонгодог дүр. Ялангуяа залуу тоглогчдын хувьд. Тэр Реал Мадридын төдийгүй Испанийн хөлбөмбөгийн бахархал билээ.

Гаго:
Манай нэрийн хуудас явлаа. Түүнтэй хамт нэг бэлтгэлийн өрөөнд байсан минь бахархалтай.

Раулийн видео пресентэйшнүүд: http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202774595505/noticia/Especiales/Thank_you_Raul!.htm

Optimal club announcement

Монголын бизнесийн орчинд компанийн нийгмийн хариуцлагын сэдвийг цогц утгаар нь хөндөн тавьж, өөр өөрийн ажлын байран дээрээ энэ асуудыг үлгэр жишээ хөгжүүлэхийн тулд мэдлэг, туршлага, мэдээллээ солилцож, тулгарч буй асуудлаа хамтран шийдэх зорилгоор “Оптимал” хэмээх клубыг үүсгэн байгуулахаар бидний хэсэг нөхөд санаачиллаа.

Бизнесийн орчинд хамтран судалгаа шинжилгээ хийх, нийгмийн хариуцлагын чиглэлээр хууль эрх зүйн орчныг сайжруулах, лобби явуулах гэх мэтээр улс орны хөгжилд чухал чиглэлээр ажиллах өргөн талбар та бидэнд байна.

Удахгүй үүсгэн байгуулагчдын хурал хийх тул “Оптимал” клубт нэгдэхийг сонирхож байгаа бизнесийн байгууллагад бүх шатны менежер хийж байгаа залуус энэ блогт болон доорх хаягаар мэдээллээ үлдээж нэгдэцгээнэ үү.

bbatka@gmail.com
eku_0511@yahoo.com
bbilegsaikhan@gmail.com

http://twitter.com/a_batka

El Clasico: More than a game

Хагас сайны шөнө энэ жилийн El clasico буюу сонгодог тоглолт болох гэж байна. Барселона VS Реал Мадрид. Чухам энэ өрсөлдөөөнөөс сонгодог өрсөлдөөн хэмээх нэр томъёо бий болж өргөнөөр хэрэглэгдэх болсон байдаг.
110 гаруй жилийн түүхтэй энэ хоёр багийн тэмцэл бол зөвхөн ногоон талбай дахь 90 минутын тоглолтоос хамаагүй илүү зүйл. Энэ тоглолт испани болон каталон үндэстэн хоорондын, эвсэл Мадрид болон Каталон хотынхны асуудал байхаа болиод удаж байгаа.
Учир нь эндээс хөлбөмбөгийн ертөнцөд 100 жилийн турш хамгийн шилдэг амжилтыг үзүүлсэн супер багуудын тулаан, 120 мянган суудалтай аварга цэнгэлдэх хүрээлэнг оволзтол уухайлах хамгийн үнэнч хөгжөөн дэмжигчдийн түрлэг, үхэл амьдрал шийдэх мэт тэмцэлдэх мөртлөө хамгийн цэвэрхэн, гоёмог тоглолт, асар их сэтгэл хөдлөл, баяр хөөр, уйтгар гунигийг харж болдог тул дэлхий даяараа амьсгал даран үздэг юм. Энэ өрсөлдөөний түүх бол хөлбөмбөгийн спортын хөгжлийн түүх байдаг.
107 жилийн түүхэнд El Clasico-д Реал Мадрид 68 удаа, Барселона 60 удаа хожиж хоёр баг 30 удаа эвийн гэрээ байгуулж байжээ. Миний хувьд маргааш РМ Барсаг алдарт Ноу камп дээр нь хожсон 12 гэдэг тоогоо нэгээр нэмээсэй гэж хүсч байна. Гэхдээ үр дүнг нь хэн ч урьдчилан тааж чаддаггүйгээрээ Класико гайхамшигтай байдаг.
Юутай ч Casillas vs Valdez, Alonso vs Iniesta, Kaka vs Zlatan, Ronaldo vs Messi, Raul vs Henry, Higuen vs Puyol... жинхэнэ оддын тулааныг сууж үзэх л үлдлээ.
Hala Madrid!

Mongolian companies in Africa

Манай Монголын зарим компани, байгууллага алс холын Африк тивийн Сиерра Леон улсад нэг иймэрхүү брэндинг хийж байна.

Эх орон ямар vнэтэй вэ?

Асар их үнээр олдсон аз жаргалаа хамгаалж яваарай гээд байсан чинь өөр болчихож хөөе.
Энийг орж үзээрэй. Энийг орж үзээрэй. http://www.youtube.com/watch?v=GBBEwpCDla4

If ... on 24th May 2009

Б.Болдсайхан эмч нэг имй нийтлэл бичжээ. Их сайн бичдэг хүн байна.
5 сарын 24-нд Элбэгээ ялбал хүмүүс баярлана. Улаанбаатарчууд хэн ч дуудаагүй байхад Сүхбаатарын талбайдаа цуглан нэг нэгэндээ баяр хүргэнэ.
5 сарын 24-нд Н.Энхбаяр ялбал хүмүүс чимээгүй айн гэр гэртээ бүгнэ. Улаанбаатарт залуус тэвчээр алдан хараал тавьж ингэж луйварчидад дарлуулж амьдарснаас тэмцэж босоод үзье гэж шүд зуун зоригоо чангалах болно. Хөгшид “боль та нар дахиад буудуулна” гэж хорино. Монгол даяар сонгуулийг мартахыг хичээж “ за наадам л хурдан болоосой” гэж санаа алдан бодлогоширцгооно. Хүмүүс шөнө болоход нэг л гунигтай, далдхан айдастай чимээгүйхэн ор орондоо шургацгаах болно.

5 сарын 24-нд Элбэгээ ялбал хүмүүс хүүхдийн баяраар хүүхдүүдээ баярлуулж, телевизээр хүүхдэд зориулсан нэвтрүүлэг, хүүхдийн кино гардаг болно. Телевизээр үргэлж үзэж байх ёстой зарим нэг том хүний төрсөн өдөр гэдгийг ч мартана.
5 сарын 24-нд Н.Энхбаяр ялбал хүүхдийн баяраар монгол даяар телевизийн бүх сувгаар ерөнхийлөгч төрсөн өдрөө хэрхэн тэмдэглэж байгааг өдөржин харан өнгөрөөх болно. Магадгүй дахиад Чингисийн ба Н.Энхбаярын төрсөн өдөр болгон тэмдэглэж Сүхбаатарын талбайд Чингис ба түүний өмнө дуулж бүжиглэж баяр хүргэж өнгөрөх болно. Гай болоод бас нэг уулан дээр гарчихвал тэр тухай нь бүгдээрээ арваад хоног дуу шүлэг зохиож, орой болгон телевизээр давтан үзэж, баярын нулимас унагах хэрэгтэй болно. Мэдээж урлаг улстөр спортын одод хамт ууланд гарах гэж уйлаан болно. Чадаагүй нь хажуугийн эм ууланд гарна. Тэрийг бас телевизээр харж баярлах ёстой болно. Зөндөө баярлах ажил гарна. Олимпод төрийн далбаа биш Н.Энхбаярын далбааг авч явахгүй бол медаль авахгүй болно. Медал авчихвал Н.Энхбаярт баярлах ёстой болно.

5 сарын 24-нд Элбэгээ ялбал монгол боловсрол үнэ цэнэтэй болно.Монгол сэхээтэн үнэ цэнэтэй болно. Үнэ цэнэтэй мэдлэг боловсролтой хүн үнэ цэнэтэй ажилтай болно. Үнэтэй цалинтай болно. Үнэ цэнэтэй амьдралтай болно. Орцны нэг их дээд сургуулиуд цэгцэрч, дээд боловсрол жинхэнэ мэдлэг, ажил амьдралын баталгаа болно. Барууны том их сургуулиудын монгол салбар нээгдэж эх орондоо дэлхийн хаана ч үнэ цэнэтэй мэргэжил, боловсрол олох болно.
5 сарын 24-нд Н.Энхбаяр ялбал их дээд сургууль үнэгүй болно. Боловсрол мэдлэг үнэгүй болно. Багш үнэгүй болно. Оюутан үнэгүй болно. Сэхээтэн үнэгүй болно. Монгол хүн үнэгүй болно. Үнэтэй хүн болоё, үнэ цэнэтэй мэдлэгтэй болоё гэсэн бүхэн гадаад явж их үнэ төлж хүний газар сурч амьдрах болно. Чадалтай ухаантай нь сурсан газраа үлдэж ажиллах болно. Монголоос тархи гадагшлах үзэгдэл жинхэнэ бодат болно. Үнэ цэнэгүй нь монголд үнэгүй сургуульдаа үлдэнэ. Үнэгүй хүн болно. Үнэ цэнэгүй амьдралаар амьдарна.

5 сарын 24-нд Элбэгээ ялбал эрүүл мэнд үнэтэй болно. Монгол хүний амь үнэтэй болно. Хүн бүр даатгалтай болно. Даатгалаараа хүссэн эмнэлэг эмчдээ эмчлүүлдэг болно. Монгол эмнэлгүүд хэдхэн жилийн дотор хөрш орнуудын эмнэлгүүдээс сайн болно. Жилдээ гадагш 40,000 өвчтөн явах биш харин ч буриад, өвөр монгол, тувагаас монголд ирж эмчлүүлэгсэдийн тоо тасралтгүй өсөх болно.
5 сарын 24-нд Н.Энхбаяр ялбал эмчилгээ үнэгүй болно. Эмч үнэгүй болно. Эмнэлэг үнэгүй болно. Эрүүл мэнд үнэгүй болно. Монгол хүний амь үнэгүй болно. Эмч нарын орыг шарын шашны нэр барьсан луйварчид бариач, илээч, нулмиач, цавчаач нар эзлэх болно. Үнэ цэнэтэй амь насаа эмчлүүлье гэсэн монгол хүн Эрээн, Хөх Хот, Бээжинд багтахаа байна. Удаан өвдөж шаналагсадын ар гэрийнхэн нь тэндээ гэр байшин ч авч эхэлнэ, хятад хэл ч сурч таарна. 80 жилийн түүхтэй шинжлэх ухааны монгол эмнэлэг үнэгүйдэн нас барж, хятад эмнэлгүүд баяжин цэцэглэх цаг ирнэ.

5 сарын 24-нд Элбэгээ ялбал монгол хүн бүр таван Толгойн эзэн болно. Хувьцаа эзэмшиж, ноогдол ашгаа авдаг болно. Ганц нэгхэн дарга хагартлаа баяждаг биш бүгдээрээ хүн шиг амьдардаг болно. Эзэн нь болсон монгол хувьцаа эзэмшигчид уурхай, үйлдвэрээ хэрхэн хамгийн сайн ажиллуулахыг шийддэг болно. Хөрөнгөтэй болсон монгол хүн хөрөнгөө яахаа өөрөө мэддэг болно. Яг л хувьдаа малтай, хувьдаа байртай, бизнестэй болсон шиг хүн бүр хувьцаа эзэмшиж, ноогдол ашгаа авдаг болно.
5 сарын 24-нд Н.Энхбаяр ялбал оросын олигархууд эрдэс баялгын маань эзэн болно. Тэдний хаяа чулуудсан хишиг өглөгийг монгол хүн горьдож амьдардаг болно. Жилийнх нь хишиг өглөгийг авах гэж хороо хорин дээрээ оочирлон нэгнээ дарж алах дөхөн гадаад эздийн доромж инээдийг хүргэдэг болно. Хүн бүр хишиг өглөг, нийгмийн халамж, сонгуулийн мөнгө, тахир татуугийн группээр гуйлгачин сэтгэхүйгээр амьдардаг болно.

5 сарын 24-нд Элбэгээ ялбал хүмүүс эрх чөлөөтэй үзэл бодлоо илэрхийлдэг болно. Буруу зүйлийг эсэргүүцэж жагсдаг болно. Шүүх хуулийн өмнө ард иргэд ч дарга нар ч адилхан тэгш эрхтэй болно. Шүүх цагдаа шударга болно. Дарга нар даврахаа болино.
5 сарын 24-нд Н.Энхбаяр ялбал хүмүүс үзэл бодлоо хэлэхээс улам айдаг болно. Буруугийн эсрэг жагсахаас айдаг болно. Дахиад буудчихна гэж эцэг эх нь айдаг болно. Н.Энхбаярын хүмүүс ба үлдсэн бүх хүмүүс гэсэн ангилал бий болно. Төрийн алба, шүүх прокурор, хүчний байгууллага, хэвлэл мэдээлэл, эдийн засгийн салаа мөчир бүрт зөвхөн энхбаярын хүн бүх эрх, мөнгийг гартаа атгана. Бусад нь тэдэнд үйлчилж, сонгуулиар тэднийг сонгож байх үүрэгтэй болно. Н.Энхбаярын хүмүүст хууль үйлчлэхгүй болно. Н.Энхбаярын дараа энхбаярын хүн дараагийн ерөнхийлөгч болно.

5 сарын 24-нд Элбэгээ ялбал хүмүүс баярлана. Улаанбаатарчууд хэн ч дуудаагүй байхад Сүхбаатарын талбайдаа цуглан нэг нэгэндээ баяр хүргэж, төв гудамжаар залуус машины цонхоор цээж цухайлган төрийн далбаагаа өндөр мандуулан давхилдаж үүр цайтал баярлах болно. Монгол даяар хүмүүс өөрөө л ерөнхийлөгч болчихсон аятай баяр бахдал болон эрх чөлөөтэй хөөрцгөөнө. Маргааш өглөөний нарнаар хүмүүс цээж дүүрэн ялсан баяртайгаар сэрэх болно.
5 сарын 24-нд эрх чөлөөтэй хүмүүс баярлаасай. Хүмүүс айдсыг ялж эрх чөлөөг сонгоосой. Нээх сайхан уужуухан амьсгаа авахсан.

Government spending isn't Stimulus

Данхагар төр Ж.Бушт үр дүнгээ өгөөгүй, Б.Обамад ч өгөхгүй
Харин С.Баярт?

Като Институтын судлаач Даниел Ж.Митчелийн бичсэн өгүүллийг бидэнд ч чухал юм болов уу гэж үзээд орчууллаа. Орчуулсан А.Батпүрэв

Бушийн засаглалын жилүүдэд Урамшууллын хөшүүрэг гэж нэрийдсэн, Кейнсийн онолд суурилсан бодлого 2001, 2008 онд хэрэгжсэн. Энэ бодлого хүмүүсийн халаасанд улсаас мөнгө хийвэл хэрэглээний зардлыг нэмэгдүүлж улмаар эдийн засагт түлхэц өгнө гэж итгүүлж байсан юм. Кейнсист онолын эдгээр үзэгдэл нь үр дүнгээ өгөөгүй боловч зайгаа тавиагүй л байна. Обамагийн эдийн засгийн баг ч бас үүнтэй адил, гэхдээ хамаагүй том дүнтэй бодлогыг зүгтүүлж байгаа. 800 тэрбум гаруй долларын шинээр бий болгосон зарлага болон татварын хөнгөлөлтүүд нь хүүгийн зардлыг тооцвол 1 триллион доллар даваад зогсохгүй цаашид амлах амлалтуудын дөнгөж эхлэл байж ч магадгүй.

Гэвч муу юмыг улам их хийх нь өсөлтийн жор яавч биш. Маш ерөнхийгөөр хэлбэл Засгийн газрын зарлага нь эдийн засагт дарамт л болно. Зээлнэ үү, татвараар авна уу ялгааүй энэ нь баялаг бүтээгч салбараас олсон мөнгийг л нааш цааш нь болгоно гэсэн үг юм. Цаашилбал Засгийн газрын зарлагын ихэнхи хэлбэр нь хөдөлмөр болон капиталын зүй зохисгүй хуваарилалтыг бий болгож эдийн засагт хохирол учруулдаг билээ.
Хэдийгээр эдийн засгийн үйл явцад олон хүчин зүйл нөлөөлдөг ч гэлээ засгийн газрын зарлагын сөрөг нөлөө нь өсөлтөнд нөлөөлөгч нэг хүчин зүйл мөн болохыг төрийн оролцооны түвшин өөр өөр улсуудын жишээнээс харж болно. Хонгконг гэх мэт төрийн зохицуулалт багатай эдийн засгийн өсөлт нь Франц мэтийн зохицуулалт ихтэй орнууд төдийгүй Америктай адил дундаж хэмжээний төрийн оролцоотой улсуудын өсөлтийн хувиас өндөр байдаг нь дээрх зарчмаар тайлбарлагдана. 1980 оноос хойших үзүүлэлтүүдийг харьцуулж үзэхэд Хонконгийн эдийн засгийн жилийн дундаж өсөлт 5 хувь, Францынх 2 хувь байгаа юм.

Кейнсист онолыг няцаах нь
1930-аад оны үед Кейнс болон түүний шавь нар засгийн газар мөнгө татаж түүнийгээ зарцуулах юм бол эдийн засагт өсөлт бий болно гэж мэтгэж байв. Тэдний онолоор бол энэхүү нэмэгдэл зарлага нь хүмүүсийн халаасанд орно, хүлээн авагчид нь энэхүү мөнгө буюу «анхдагч хөшүүргээ» зарцуулснаар эдийн засагт цусны эргэлт болж өгөх учиртай. Кейнсистүүд мөн татварыг бууруулах юмуу янз бүрийн хөнгөлөлт чөлөөлөлтүүд нь засгийн газар ямар нэг аргаар мөнгө олж хүмүүсийн гар дээр тавихтай адил нөлөөтэй гэлцдэг.

Энэхүү Кейнсист онол нь логикийн маш том алдаанаас эх авч байна. Бодит амьдрал дээр илэрхий харагдаж байгаа баримт бол засгийн газар эхлээд эдийн засгийн системээсээ гадуур мөнгө хийлгүйгээр одоо байгаа эдийн засагруу юу ч нэмж шахаж чадахгүй. Засгийн газрын зарлагын эдийн засагт оруулж байгаа ямар нэг мөнгө гэдэг бол өөрийнх нь нэг халааснаас аваад нөгөөд нь хийж байгаа л хэрэг. Кейнсистүүдийн санал болгоод байгаачлан төр эхлээд зах зээлээс татсан мөнгөө буцаагаад «урамшууллын багц» болгож зарцуулснаар нийт эрэлт нэмэгддэггүй.
Өөрөөр хэлбэл Кейнсизм нь үндэсний орлогыг нэмэгдүүлэхгүй зөвхөн дахин хуваарилж л чадна.

Хоржоонтой нь Жон Майнард Кейнс өнөөдөр амьд байсан бол Кейнсист онолтон биш л байх болов уу. Ямар ч байсан тэр өнөөгийн данхагар төрийг талархан дэмжихгүй биз.

Кейнсист эдийн засаг: Уналтын явсан зам
Бодит амьдралын түүхэн баримт Кейнсист хандлагыг дэмжихгүй байна.
Херберт Хүүвэр засагласан 4 жилдээ татварыг санаанд оромгүй нэмэгдүүлж (25-c 63 хувь хүртэл) маш хэрцгий протекционист бодлогыг тулган хувийн салбар дахь оролцоог үлэмж нэмэгдүүлсэн. Хамгийн гол нь Кейнсизмын энгийн ойлголт ёсоор засгийн газрын зарлагыг дөрөвхөн жилийн дотор 47 хувиар нэмэгдүүлсэн. Ингээд тэрээр өр зээлгүйгээр төсвөө санхүүжүүлж чадаагүй. Түүнийг ажилдаа орсон 1929 онд төсөв илүүдэлтэй байсан бол 1933 онд ажлаа өгөхөд ДНБ-ий 4.5 хувьтай тэнцэх алдагдалтай байжээ.
Харамсалтай нь Рузвельт мөн адил бодлогыг хэрэгжүүлсэн. Дээд шатлалын татвар 79 хувь хүртлээ нэмэгдэж зах зээл дэхь төрийн оролцоо хэр хэмжээнээс хэтэрчээ. Мэдээж хэрэг засгийн газрын зарлага гэрлийн хурдаар өсч 1933-1940 оны хооронд 106 хувиар нэмэгдсэн.

Данхагар төрийн бодлого Хүүвэрт үр дүнгээ өгөөгүй шигээ Рузвелтэд ч сайн юм болоогүй юм. Ажилгүйдэл өндөр хэвээр, 1930-аад оны турш 17 хувиас буусангүй, нийт бүтээмж Дэлхийн II Дайныг хүртэл 1929 оны түвшиндээ хүрч чадаагүй.
Калифорнийн их сургууль дээр хийгдсэн сүүлийн үеийн судалгаагаар дээрх «Шинэ эргэлтийн» бодлого нь Их хямралыг даруй 7 жилээр уртасгажээ.

Бусад Кейнсист бодлогууд ч мөн адил бараан үр дүнд хүргэсэн бөгөөд азаар Их хямралын үеийнхээс доор орсонгүй. Жералд Форд 1970-аад оны үед Урамшууллын бодлогыг зарим салбарын татварын буцаан олголтоор хэрэгжүүлсэн. Гэвч эдийн засаг өсөөгүй. Яагаад гэвэл нэг хэсгээс нь мөнгө татаж аваад нөгөөд нь буцаан олгох нь бүтээмж, гарцыг нэмэгдүүлэхгүй шүү дээ. Дээр дурьдсанчлан Жорж Буш мөн ийм бодлогыг 2001, 2008, онд хэрэгжүүлсэн ч аль алинд нь эерэг нөлөө үзүүлээгүй.

Олон улсын баримтууд ч Кейнсизмыг няцааж байна. Хамгийн тодорхой жишээ нь магадгүй Япон байх. Тус улс 1990-ээд онд тогтонги байдалд орсон эдийн засагтаа үсрэлт хийхийн тулд дэмжлэгийн бодлого хэрэгжүүлсэн ч улсын өр нь 10 жилийн дотор 2 дахин нэмэгдсэнээс өөр юм болоогүй юм. Үүнээс хойш өнөөг хүртэл Японы эдийн засаг илааршиагүй бөгөөд 1990-ээд оныг Японд «алдагдсан цаг үе» гэдэг билээ.

Дүгнэлт
Эдийн засгийн төлөв байдалд мөнгөний бодлого, худалдааны бодлого, татвар, хөдөлмөрийн зах зээл, өмчийн эрх, өрсөлдөөн гээд олон хүчин зүйл нөлөөлдөг. Гэхдээ маш чухал нэг хувьсагч бол засгийн газрын зарлага юм. Хэрэв засгийн газар хуулийн засаглалыг хангах гэх мэт гарцаагүй чухал нийтийн үйлчилгээнүүдийг үзүүлэхээс хэтэрсэн зарлага гаргаж байгаа бол засгийн газрын данхагар, хүчтэй байдал эдийн засгийн өсөлт хоёрын хооронд урвуу хамаарал байна гэсэн үг.
Харамсалтай нь сүүлийн жилүүдэд бодлого буруу тийшээ шилжсэн, одоо улам бүр даамжирч байна.

PS: Өөрсдийн бий болгосон хямралаар далимдуулан төрийн оролцоог улам нэмэгдүүлж, татварын мөнгөөр Урамшууллын бодлого гээчийг хэрэгжүүлэх оролдлого том, бага улсын эрх баригчдын дунд моод болж байгаа өнөө үед энэ талаар тунгаан бодоцгооно уу.

VALKYRIE

Хэтэрхий ухаантай улс төрийн драм Lions for lambs-ийг эс тооцвол Сүүлчийн Самурайгаас хойш амралтын байдалд байсан Том ах эргэн иржээ. Ирэхдээ өрөөсөн гартай, тэр нь хоёрхон хуруутай, өрөөсөн нүдээ төмөр саванд кармалаад явж байдаг аймаар төрхтэй язгууртан угсааны герман оффицерийн дүрээр ирж байна.
Гэхдээ хурандаа Клаус Фон Штауфенберг жинхэнэ аймшигт мангас болох Гитлерээс Герман орныг, цаашлаад Европыг аврахаар зориг шулуудан 20р зууны хамгийн том улс төрийн хуйвалдааныг зохион байгуулсан түүхт хүн юм. Тэдний ажиллагааны нэр VALKYRIE. Домогт өгүүлснээр бол Valkyrie хэмээх сүнс тулалдааны талбарт хэн үхэх хэн амьдрахыг бурхны өмнөөс шийддэг.


Гитлерийг алах гэсэн 15 удаагийн оролдлого байснаас Valkyrie ажиллагаа хамгийн том нь. Тэд зөвхөн Фюрерийг алаад зогсохгүй төрийн эргэлт хийж эрх мэдлийг нацистуудаас авах том зорилготой байлаа.
1945 оны 7 сарын 22нд хурандаа Штaуфенбэрг өөрийн гараар цуст яргачинг генералуудтайгаа зөвлөлдөж байхад нь тэсрэх бөмбөг үлдээгээд гарна. Ажиллагаанд 3 генерал дээд тушаалын офицеруудаас эхлээд улс төрчид, цэргийн холбооны дарга гээд олон хүн оролцож нарийн бэлдсэн тул дараа дараагийн үйлдэл сэтгэл хөдөлгөн үргэлжилсээр.., хэдхэн цагийн дотор Рейхстагийг гартаа авч СС-ийн удирдлагуудыг шоронруу илгээнэ. Дараагийн гол бай болох Геббелсийг баривчлах тушаалаа Штауфенберг илгээтэл зөрүүлээд өөрийг нь баривчлах тушаал Берлиний цэргийн командлалд ирж байлаа. Чөтгөрийн Гитлер үхээгүй байж... угаасаа ингэж үхээгүйг үзэгчид мэдэж байгаа ч үнэн байгаасай гэж хүсэн өдийг хүртэл догдлон үзсэн байв.
Энэ нь энэхүү historic war киног үзүүштэй thriller болсныг илтгэнэ. Ердөө 9 сарын дараа өөрөө амиа хорлох дарангуйлагчийг устгахын тулд ямар агуу үйл явдал болсон юм бээ гэмээр.

Өнгөрсөн жил зураг авалт нь эхлэх гэж байхад Германы батлан хамгаалах яам эсэргүүцэл үзүүлж байсан ч эцэстээ тус улсад зураг авахыг зөвшөөрсөн гээд эхнээсээ дуулиан дагуулж хийгдсэн. Хурандаа Штауфенбергийн ач хүүхэд, Германы соёлын сайд зэрэг хүмүүс дэмжиж байсан бол Штауфенбергийн охин бусад нилээн олон германчуудтай адил Том Крузийг тоглохыг эрс эсэргүүцэж байжээ. Учир нь тэдний хувьд энэ маш эмзэг түүх бөгөөд түүхэн баатраар нь холливудын хөөрхөнөөс цаашгүй залуу тоглоод байдаг ч үгүй юм гэж бодсон гэдэг. Ядаж байхад Том ах Scientology гэдэг явцуу шашны байгууллагад элссэн нь тэдний уурыг барж байж.
Гэвч Томын тоглолтоос герман язгууртан харагдахгүй байна гэх мэт шүүмжлэлийг эс тооцвол ерөнхийдөө эерэгээр хүлээж авчээ.

Найруулагч Сингер X-men мэтийн киногоор занималдаж байсан залуухан нөхөр. Зураг авалт нь янзтай, ерөнхийдөө классик. Визуал эффект мөн сайн ч театрт л мэдрэгдэх байх. Valkyrie-д өгсөн Критик үнэлгээ B-, үзэгчийн үнэлгээ B+

10A Greeting

Цугааранд нь шинэ оны мэнд хүргээд нэг шоу бэлдсэнийг үзэцгээжүү. 5 дугаар нь хоосон боловч 8 хүртэл нь play юмуу next дараад үзээд байхаа мэдээ.
Үнэгүй юм ашигласын болохоор энэ дээр дарангуут өөр цонх дуудаад нэг сурталчилгаа харуулбал бүү цоч тэвч, итгэ, хүлээ.

Make a Smilebox slideshow

The Dark Knight

Бостон Глоб гэдэг сонины нэг баагий энэ киноны тухай иймэрхүү утгатай ревью хийсэн байх юм. "Сэтгэл чинь хөдөлнө, аймаар дарамтанд орно, уур хүрнэ, шалдаа буунаа" гэж.
Уул нь би Бэтмэний цувралд дуртай биш л дээ, мангар санагдаад байдын. Гэтэл энэ постерийг нэг газар тэнэж яваад харангуут сонирхол татдын байна.

Heath Ledger гэж нөхөр энэ дээр гарсан Жокерт тоглох гэж балласан юм шиг байнаа. Гарууд 1989 оны Jack Nicholson-той адилтгаж бариад л байна. Үэгчийн болон критикал талаасаа аль алинаас нь А үнэлгээ авсан байна гэхээр овоо юм шиг байнаа.
Тэгээд ч ихэнхи супермэний адил үлгэрийн ч юм шиг хөгийн акшн биш Триллер кино гэсэн байгаа нь үзэхсэн гэсэн хүслийг улам хөдөлгөв.
Дээрээс нь жүжигчдийн бүрэлдэхүүн лаг гээд аль диванграас хойш л зурагт мурагтаар яриад байсан нь үнэн юм шиг байна. Christian Bale / Бэтмэнь Gary Oldman / мөрдөгч Гордон, Morgan Freeman / нууц ноён, Heath Ledger / Жокер гэх мэт составтай байна.
Тэхээр байшдээ энийг үзэх хэрэгтэй байнаа, хэн нэгэнд нь байгаа бол надад өгч тусална уу,
Мөн зарим нэг хүнд хандаад нэмж хэлэхэд WHY SO SERIOUS? айн ? :-)

Maradona returns

Би цагаан цэнхэрүүдийг үзэхдээ үргэлж кайфтай байдаг. Тиймээс Мара ах нарлаг Аргентины төдийгүй дэлхийн хөл бөмбөгт эргэн ирсэнд их баяртай байгаам. Тиймээс энэ тухай мэдээ болон Амармэндийн бичсэн постыг копидоод оруулчихлаа. Зарим газар "манайх" гээд байгаа тэрийг нь зүгээр л манай фронт гэж ойлгоно биз. Яг "минийх" бол бурхнаас нэг их хөгжил биш самба, хөлбөмбөг хоёрыг авахаар тохирсон хүмүүс байгаам. Өнгөрсөн олимпоор энэ хоёын тулаан болж миниих нь манайханд гутамшигтай хожигдсон ч гэлээ би гоё юм үзсэн дээ сэтгэл хангалуун байгаа юм. Ингээд Аргентины шинэ босс Диего Марадонагийн тухай. Харин миний асуулт Мара сайн дасгалжуулагч байж чадах уу?
...
Өчигдөр орой Аргентины хөлбөмбөгийн холбоо Diego MARADONA, Sergio BATISTA, Carlos BIANCHI, Miguel Angel RUSSO нартай уулзаж ярилцах мэдээ байсан тэгвэл өнөөдөр Мара шинэ босс болжээ. Түүний багт залуучуудын шигшээгийн дасгалжуулагч сая олимпийн аварга авсан Батиста багтаж ажиллах болж. Тэд 86 оны дэлхийн аваргын бүрэлдэхүүнд хамтдаа тоглож байсан юм. 86 оны дэлхийн аварга 90 оны мөнгөн медальт багийн дасгалжуулагч Карлос Билардо Марагийн зөвлөхөөр ажиллах юм. Билардо бол Марад хамгийн их итгэл хүлээлгэдэг хүн байсан билээ. Тэрээр ТВд өгсөн ярилцлагадаа тэр бол эргэлзээгүй номер нэг сонголт би түүнтэй хамтран ажиллахдаа таатай байх болно гэжээ. Хамгийн сүүлд тэрээр 2004 онд Студентс багийг дасгалжуулж байлаа. Марагийн дараагийн өөр нэг туслах нь мөн л 86 оны дэлхийн аварга багийн гишүүн Хосе Луйс Браун юм байна. Тэрээр 17 хүртэлхи насны шигшээ багийг удирдаж байсан юм. Ямартаа ч Мара өөрөө дасгалжуулагчийн ямар ч туршлагагүй ч гэлээ түүний баг маш сайн баг болсон санагдаж байна. Батиста миний бодлоор тун сайн дасгалжуулагч дээр нь багийн түүхэн дэх хамгийн шилдэг коач Билардо нар ажиллана. Дээр нь энэ дөрөв дөрвүүлээ 1983- 1990 оны хооронд шигшээд хамтдаа тоглож нэг нь дасгалжуулж байсан болохоор маш сайн гар нийлж ажиллах байх гэж найдаж байна.
За ямартай ч ингээд хөлбөмбөгийн бүх цаг үеийн түүхэн дэхь хамгийн шилдэг тоглогч магадгүй өнгөрсөн зууны түүхэн дэхь хамгийн өвөрмөц этгээд манай шигшээ багийг удирдах боллоо.
Тэр бол хар тамхичин архичин зөрүүд коммунист этгээд араншинтай. Гэхдээ түүнд итгэл хүлээлгэсэн магадгүй хамгийн том шалтгаан нь түүний аргентинийн төлөө цохилох зүрх сэтгэл нь байж болох юм. Өөр хэн нэгэн менежерээр ирлээ гэхэд түүнд алдар нэрээ дурсгах цом авах нь хамгийн чухал байх байсан бол Марадонагийн хувьд өөр байж болох юм. Түүнд тэртэй тэргүй хангалттай алдар нэр хүнд байгаа. Тэр ердөө л аргентинийн хөлбөмбөгийн төлөө цохилох зүрхтэй болохоор энэ багийн төлөө зүрх сэтгэлээ зориулахыг хүсч байгаа учраас л энэ ажлыг хүсч байгаа цорын ганц хүн ч байж болох юм. Шигшээгийн дасгалжуулагч болоод удаагүй байсан Билардо тухайн үедээ супер од байсан Марадонатай уулзаад чи суперод тэхээр шигшээдээ тоглосны чинь төлөө чамд цалин өгөх хэрэгтэй юу гэж асууж байхад би энэ шигшээ багийн өмсгөлийг өмсөх бүртээ анх удаа шигшээд дуудагдаж байгаа залуу шиг л баярладаг энэ **н** асуултыг надаас ахиж битгий асуугаарай гэж байсан гэдэг.
Тэр шигшээ багт юу өгч чадах вэ? Тэр бол зөрүүд адайр зан араншинтай. Гэхдээ тэр бол тэмцэгч пэссионист хүн. Тэр тоглолт бүрт ялахыг чин сэтгэлээсээ хүсч ялалтын төлөө тэмцдэг. Тэр Пелегийн талаар ярихдаа тэр гайхалтай тоглогч гэхдээ хөлбөмбөг тоглох заяатай робот мэт л байдаг тэр талбайд гараад сайн тоглодог гоол хийдэг гэхдээ тэр үүнийг ажилаа хийж байгаа мэт л хийдэг. Түүнд хүсэл сэтгэл пэшшин байдаггүй. Би ийм тоглогчдод нэг их дуртай биш. Одоо үеийн жишэг нь Зидане байна. Харин надад Дель Перо шиг хөлбөмбөгт зүрх сэтгэлээ өгсөн тоглогчид таалагддаг гэж хэлж байсан. Тэр ийм л хүн. Тэр энэ багт ялалтын төлөө зүтгэх менталитийг авчирч чадах хүн. Хамгийн сүүлд Ортега, Симеоне, Верон нарын үеийн шигшээ багт энэ чанар харагддаг байсан. Харин үүнээс хойшхи шигшээ багт ийм зан араншин илт дутагдаж байсан. Месси Рик гээд лидерүүд нь хэтэрхий даруухан. Харин Мара ирсэнээр ялалтын төлөө эрмэлзэх дайчин шаргуу агрессив сэтгэлзүйг энэ багт төлөвшүүлж чадах байх.
Марадона дасгалжуулагч болсоноор өөр нэг давуу тал нь тэр илүү шийдэмгий зоримог ажиллах боломжтой. Дасгалжуулагч болохоосоо өмнө өгч байсан ярилцлага.

- Би амьдралаас авч болох бүх зүйлсээ яг одоо авчихаад байна Миний охид миний эцэг эх маш сайн байгаа. Би амьдралынхаа гайхамшигт үе дээр байна. Хэрвээ энэ боломж ирвэл миний төрсөн өдрөөрөө авч болох хамгийн төгс бэлэг болох болно.
Хэрвээ би дасгалжуулагч болбол өөрийнхөө амьдралыг тэрчигээр нь энэ багт зориулна. Өдөр бүрийн өглөөнөөс оройг хүртэл энэ багийн төлөө чадах бүхнээ хийх болно. Сержио Батиста болон түүний туслах Хосе Браун нар надаас илүү дасгалжуулагчийн туршлагатай тийм болохоор хамгийн түрүүнд би тэднийг багтаа авна.
Би Албиселестег ялалтын төлөөх хүсэл эрмэлзлэл өөрийн гэсэн стиль зорилгоор ахин цэнэглэхийг хүсч байна. Би тэднийг амжилтанл хүргэхийн төлөө бүх зүйлээ өгнө.
Би үүнтэй хамтаар надад риск ирэхийг ч мэдэж байна. Гэхдээ би шүүмжлэлээс айхгүй байна. Миний шийдвэрийн дараа зарим хүмүүс баяртай биш байгааг би мэдэж байна. Тэд намайг үзэн ядаж эхэлж байгаа. Гэхдээ би энэ талаар бодохгүй байна. Би тэдний үзэн ядалт шүүмжлэлтэй хамт амьдарч чадах болно. Энэ бүх асуудлууд миний аргентинийн менежер болох хүслийн хажууд өчүүхэн зүйл.
Би шигшээ багийг Рик эсвэл Мессигээс хамаарсан биш болгох болно хэрвээ энэ ажлыг авбал. Мессид барса илүү эрх чөлөөг олгодог. Ягаад гэвэл тэр энэ удаа муу тоглолоо гэхэд өшөөгөө дараагийн бүтэн сайнд авч чадна. Харин шигшээ багт ийм боломж олддог гэж үү?
Магадгүй би санал асуулгын сүүлийн байранд байж болно. Гэхдээ Аргентин хүн бүрийн зүрх сэтгэлт би ямагт нэгт байх болно.

Slavery agreement

ВХ-ийн I have a dream гээд дуу сүүлийн үед зурагтаар их явууд байнаа даа. Ерөөсөө л энэ дуу бол тэр кинонд зориулсан дуу, агуулга нь ч тэр. Тэхээр байнаа: Өнөөдөр амьдрал хэцүү байнаа, залууст боломж алгаа, тэдэнд хоосон халаас алхам тутамд нь ашиглачий гэсэн том гаруудаас өөр юм байхгүй, "Монголд хүн болохоор Америкт нохой болчуул тэнд ядаж амьтны эрх ашгийг хамгаалах нийгэмлэгтэй" гэдэг үнэн ч юм шиг. Гэхдээ залуучуудад хүсэл мөрөөдөл, итгэл, итгэсэн хайрласан бүхнийхээ төлөө юуг ч хийх хүч чадал байгаад байнаа. Харамсалтай нь манай нийгэм, манай хот, манай жунгл, манай АХ нар тэр итгэлийг хөсөрдүүлж, хүч чадлыг нь буруугаар ашиглаж хүсэл мөрөөдлийг нь унтраагаад байна.

Би энэ киноноос ийм л юм ойлгосон. Уран бүтээлчид нь бараг л 7 сарын 1-ны талаар өөрсдийнхөө noise-ийг хийчихсэн юм бишүү. Ялангуяа төгсгөлд Дамчаа гуай бараг л "ер нь Баяр өөрөө л..." гэж байгаа ч юм шиг.
Жүжигчид яахав ээ америк кинонд гардаг шиг булчин шөрмөс нь зангирсан 2 залуу, 2 гоё хүүхэн. Гэхдээ муу тоголсон гэж байгаан биш. Харин тэр дүү охинд нь тоголдог охин сайн юм байлээ шүү. Дээр нь Төмөрбаатар гуай, Дамчаа гуай 2 аваад явчихаж байгаан, ялангуяа Дамчаа гуай.., зэвүүн зэвүүн.
Логикфилм гээд зохиолын дуучдын клипийг эрс өөр болгоод байсан продакшинд байсан Отгонзориг билүү нэг залуу ерөнхий зураглаач нь... ер нь бол сайн зураглаач байлээ стандарт талаасаа харвал. Гэхдээ миний бодлоор тийм ГОЁ биш стандарт биш, этгээд зураг авалттай байсан бол илүү лаг байх байсым шигээ.
Найруулагч нь Батболд гээд залуу, Татарын тоголсон киноноос нь хойш би хувьдаа их үнэлээд байгаан. Мань эр гэхдээ шүүмжлий гэсэн хүнд бол аймаар драм хийх гээд ч байгаам шиг боевикдох гээд ч байгаам шиг нэг тийм холион бантан хутгачихдаг арга барилтай ч юмуу даа. Боолын гэрээ дээр л гэхэд нуль цус нөж алалцаан, бөөн инээд ханиад, романтик хайр, сэтгэл зүйл зөрчил бүгдээрээ нэг дор. Магадгүй олон(зүгээр л олон) үзэгч татах гээд зориуд тэгээд хаячихдаг байж бас болох юм.

Хувьсгал энэ тэр гэхэд хаашаа юм, гэхдээ энэ бол сүүлийн үед хийгдсэн монгол кинонуудаас энэ бол сайн болсон кино гэж хэлнээ. Тэр Шүрэн бугуйвч, Дурлалын ангууч, Элсний нүүдэл эднүүсийн хажууд ч бараг л хувьсгал даа. Ерөнхийдөө би B+ үнэлгээ өгч байна.
Дууных нь үгнээс ийм ганц мөр тогтоосын. "Миний эх орон хамгийн сайхан орон болно гэдэгт би итгэдэг".

Don't Forget !

Энхбаярын Доржсүрэн
1984 онд Хэнтий аймагт төрсөн. Дунд сургуулиа төгсөөд олон улсын хүмүүнлэгийн байгууллагад сайн дурын ажилтнаар ажиллаж улмаар АНУ-ын Монтана муж улсад 2 жил ажиллаж амьдарч байгаад иржээ. Ирээд Канадын хөрөнгө оруулалттай КАМЛ компанид орчуулагч, аж ахуйн ажилтнаар ажиллаж байсан. Эрх чөлөөний орон гэгддэг Америкаас ирээд жил гаруйхан болж байгаа энэ залуугийн дотор их хүсэл мөрөөдөл, зорилго тэмүүлэл байжээ. Ээж аавдаа шинэ байшин барьж өгч дүү нарынхаа амьдралыг жигдрүүлчихээд өөрөө сурахаар ирнэ гээд, очсон хүн шингэхийг хүсдэг Америкаас эх орноо зорин ирж.
Харин эх орон нь түүнийг буудаж угтлаа.
Эрх чөлөөт, хүний эрхийг дээдэлсэн нийгэм ямар байдгийг өөрийн нүдээр үзлээ, бид ингэж амьдарч болохгүй юм байна гэж ярьж байсныг нь мэдсэн юм шиг бууджээ. Харамсалтай нь тэрээр бодож төлөвлөснийхөө төлөө тэмцэж яваад биш, үеэлийндээ очих гээд такси хүлээж зогсоохдоо амь насаа алджээ. Түүний өвөг дээдсийг ч буриад цустай төрснийх нь төлөө хомроглон алж байсан түүх давтагдав уу.

Ренчиндагвын Мөнх-эрдэнэ
1981 онд Дорнод аймагт төрсөн. Чойбалсан хотод дунд сургуулиа дүүргээд цэргийн албанд явж “Онц буудагч” цолтой нэр хүндтэйгээр халагдаж иржээ. Армид үлдэх боломж байсан ч цагдаа болох хүслээ даган Дорнод аймагтаа цагдаагаар ажиллаж хамгийн олон гэмт хэрэг илрүүлсэн оны шилдэг цагдаагаар ч шалгарч явжээ. Оюутан дүү нар, настай ээжийгээ даган Улаанбаатар хотод 3 жилийн өмнөхөн ирж суурьшсан. Зовсон хүн жаргаж, золбин нохой зоолдог гэлцдэг хот хүрээ газарт ажил амьдралаа улам дээшлүүлэх гэж ирсэнээс амьдралын төлөө тэмцэж яваад алуулахыг тэр хүсээгүй.
Түүнийг Гадаад хэргийн яамны хойд уулзвар дээр бяцхан хүүгээ зорин 30 метр мөлхөөд шархаа даалгүй нас барсан байхыг нь олжээ.

Цэрэнжавын Энхбаатар
1972 оны 3-р сарын 28-нд Сүхбаатар аймагт төрсөн. Хөдөө аж ахуйн техникумыг дүүргэсэн. Сүүлийн жилүүдэд хувиараа бизнес эрхэлж байжээ. Коммунист нийгмийн үе чөлөөт нийгмийн цаг үе хоёрын аль алинд нь амьдарч үзсэний хувьд тэрээр Ардчиллын үнэт зүйлсийг хайрладаг байв. Тиймээс итгэл үнэмшил, хайртай бүхнийхээ төлөө цуглаанд оролцож үзэл бодол нэгтэй байгаагаа илэрхийлсэн.
Гэвч түүний хүний эрхийг дээдэлсэн, ардчилсан гэж итгэж явсан төр нь түүнийг буудан хороочихоод байхад жишим ч үгүй сууж байна. Тэр галдан шатаагч, дээрэмчин, тонуулчин байгаагүй. Тэгэх шаардлагагүйгээр өөдрөг амьдрах чадалтай нэгэн. Тэр зөвхөн шударга үнэн, эрх чөлөөг л хүссэн юм.

***
Өнөөдрийн байдлаар мэдэгдэж эдгээр 3 залуугаас гадна 2 хүн буудуулж нэг хүн танигдахын аргагүй болтлоо зодуулж нас бараад байна. Айсандаа болоод эмнэлэгт очиж чадахгүй байгаа маш олон хохирогч бий. Эдгээр залуусын зарим нь шударга ёс, үнэний төлөө тэмцэж яваад амиа алдсан. Зарим нь шударгаар амьдарч мөрөөрөө явж байгаад алуулсан.
Аль алинийг нь бид мартах ёсгүй. Учир нь тэд манай нийгэм, манай төр ямар байгааг харуулж хүний эрхийн төлөө, ардчилсан хөгжлийн төлөө бид ямар их өөрчлөлтүүдийг хийх хэрэгтэй байгааг амиараа нотлоод одсон юм.
Тэдэнтэй хамт хүсэл мөрөөдөл, итгэл үнэмшил, эх орноо гэсэн сэтгэл одсон юм. Тиймээс бид мартаж болохгүй.

Бүрэн эрхээр нь 2008.07.16-ны 23:30-с С1 сувгаар үзээрэй.

Journey in 8002

Би нэг Гуливерийн аялалжуу юм хийснийгээ товчлон тэмдэглэлээ. Мужаа зүүдэндээ баахан бурхадтай шоуддагтай л төстэй юм болсын.

8002 оны 7-р сарын 01.
Эх газрын улсын нийслэл “Капитализмийг алгасагч цагаан морьтой улаан баатар” хот. /Ж.Орвеллийн “1984”-т гардагтай адил улс гэсэн үг/
Олон арван мянган хүн төв талбай дээр цуглаж тэндээсээ албан бус төрийн ордон болсон эрх баригч намын байрлуу жагсаалаараа алхаж байгааг телевизээр үзүүлж байв. Дарга нарын төрсөн өдрийг тэмдэглэх, эрх баригч нам-засгийн ойн өдрийг тэмдэглэхээс өөрөөр жагсаал цуглаан гэдэг зүйлийг мэдэхгүй хүмүүс ихэд сонирхон үзэж ингэж дарга нараас асуулгүйгээр тэгэх тэгэхдээ үнэн зүйлийг ярьж болдог юм байхдаа хэмээн гайхаж байлаа. Жагсагчид “Атрын 30-р аян”, “Эх оронч намын өдөр” гэх мэтийн зөвшөөрөгдсөн урианы оронд “Хүний эрх, эрх чөлөө”, “Авилгыг устгая” гэх мэтийн уриа барьж чанга дуугаар орилж байсан юм.
Тэгтэл ээлжит тогны хязгаарлалт болж телевиз үзэх боломжгүй болсон учраас хүмүүс төв талбайруу явцгаав. Тэдний дунд өөр цаг үеэс ирсэн Батка миний бие бас байв.
Бензин нийлүүлэгч Цагаан баавгайн улс зөвхөн эрх баригч намын гишүүдэд шатахуун жижиглэнгээр зардаг болсон учраас хүмүүс явган явах юмуу унадаг дугуйгаар л зорчдог ажээ. Хүмүүс улсын үйлдвэрт хийдэг, жижиг хүүхдийнх шиг хэмжээтэй бүгд адилхан улаан өнгийн дугуйг унах бөгөөд өөр дугуй унах гэвэл стандартын бус тээврийн хэрэгслээр хөдөлгөөнд оролцсон гээд замын цагдаа нар баривчилдаг. Шийтгэл нь тун хатуу бөгөөд ялангуяа одоогийн удирдагчийг гарч ирснээс хойш хууль журам чанга хатуу болсон гэж хүмүүс бахархан ярилцах ажгуу.
Үйл явдал болж байгаа газарлуу дөхөж ирэх үест өөдөөс үймж бужигнасан хүмүүс гүйлдэж ирлээ. Удалгүй хойноос нь хөөж байгаа харгис цагдаагийнхны буун дуу сонсогдож эхлэв. Хүмүүс амь амиа бодон гүйлдэхийн хажуугаар замд таарсан том том жип машинууд, тансаг харшуудыг шатааж байлаа. Нийгмийн ялгарал дээд цэгтээ хүрч тэгш бус болсноос доод давхаргынхан нь ингэж эсэргүүцлээ илэрхийлдэг үзэгдэл байдаг гэж хаа нэгтээ уншиж байсантай адил байв. Гэхдээ энэ улсад бүх хүн тэв тэгш бөгөөд нэгэн ижил үзэл бодол, өмч хөрөнгөтэй эв хамтын нийгэм оршдог гэж зурагтаар ярьж байсан юм. Мэдээж энэ нь эрх баригч намын гишүүдэд хамаарахгүй.
Цагдаа нар автомат буугаар шүршин элдэж хоромхон зуур хаа сайгүй цус нөж, үхэж бэртсэн үмүүсээр дүүрлээ. Батка нэгэн шархадсан хүнд туслах гэж оролдож байтал 10-аад цагдаа ирэн бороохойгоор нүдлээ...

8002 оны 7-р сарын 02
Ухаан ороод харвал ямар нэгэн эмнэлэгийн гадаа хэвтэж байх ажээ. Сайн санаатай хүмүүс түүнийг эмнэлэг дээр аваачсан боловч улсаас олгодог эрүүл мэндийн үйлчилгээний үнэмлэх байхгүйгээс эмнэлэгийн үйлчилгээ үзүүлэхээс татгалзан гадаа гаргаж хаясан нь тэр байв.
Энэ улсад ирээд анх танилцаж найзалсан Чимэдийн гэрлүү явлаа. Очтол Чимэдийн аав, ээж хүүгээ хайгаад явсан байв. Өнгөрсөн өдрийн үйл явдлын үеэр хэдэн мянган хүн баривчилсны дотор байж магадгүй хэмээн горьдож байв. Эсвэл бүр ч муугаар буудуулж үхсэн хэдэн авран хүний дотор ч байж болзошгүй. Гэвч хэн үхсэн, хэнийг баривчилснаа цагдаа нар хэлэхгүй байлаа, мөрдөн байцаалтын ажлын нууц ажээ.
Баривчлагдсан хүмүүсийг бөөнөөр нь хорьж байгаа шоронд очвол хэнийг ч нэвтрүүлэхгүй хэнтэй ч уулзуулахгүй байв. Холоос уулан дээр гарч гарвал хашаан дотор асар олон хүнийг тамлан зовоож байлаа.
Болж байгаа үйл явдлын талаар мэдээлэл авах ямар нэг хэрэгсэл байсангүй. Өмнөх өдрийн үйл явдлыг хэд хэдэн телевиз үнэнээр нь үзүүлж ёсзүйн ноцтой алдаа гаргасан учраас бүх хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг хааж зөвхөн улсын мэдлийн нэг телевизийг үлдээсэн байлаа. Түүгээр нь Солонгосын олон ангит кино, нийтийн дууны клипүүд л үзүүлэх бөгөөд үе үе шуурхай мэдээ гарах ч зөвхөн улс төрийн товчооны гишүүд хэрхэн хэт даврагчдыг илрүүлж устгасан, тэдний гарт үхсэн хүмүүсийн ар гэрт тусламж үзүүлж байгаа тухай л ярьж байв.

8002 оны 7-р сарын 03
Чимэд амьд, хоригдож байгаа нь мэдэгдэв. Гэхдээ Мөрдөн байцаах газар, Дотоод явдлын яамнаас байгуулсан Онцгой эрхт комиссоос түүнд хорлон сүйтгэх үйл ажиллагаанд оролцсон хэргээр цаазаар авах ял оноожээ. Өөрөө хэлэхдээ зөвхөн хөдөөгийн иргэдийн эрхийн тухай лозун барьсан бөгөөд нам-засгийн байрлуу дайраагүй гэж байв. Хөдөөнөөс саяхан ирсэн бүрэг, итгэмтгий залуу болох Чимэд ийм хэрэгт оролцсон гэдэгт ойр тойрныхон нь ч огт итгэхгүй байсан ч сөрөг хүчний намын гишүүн байсан, эмх замбараагүй байдал, хорлон сүйтгэх ажиллагаанд оролцсон гэдэг мэдүүлэгт өөрөөр нь гарын үсэг зуруулсан байв.
Аз болж Ерөнхийлөгч хэдэн хүнд өршөөл үзүүлж цаазыг 25 жил хорих ялаар сольсны тоонд Чимэд багтлаа. Түүний хамаатны ах сэтгүүлч нэгэн бээр намын хайрыг магтан дуулсан дууны уралдаанд шалгарч ерөнхийлөгчтэй уулзаж байсан нь хэрэг болжээ. Одоо Чимэдийн гэр бүл төр засаг, удирдагчдын хайр ивээлд улам бүр итгэн сүсэглэх болов.

8002 оны 7-р сарын 04
Төв талбай дээр бас нэгэн жагсаал боллоо. Гэхдээ энэ удаад төр засгийг биш түүний эсрэг эмх замбараагүй байдал үүсгэсэн хүмүүсийг үзэн ядах цуглаан болж байв. Ард түмэн хэт даврагчдыг нам дарсан төр засгаа тойрон нягтарч эв нэгдэлтэй байгааг Үндэсний олон нийтийн телевиз үзүүллээ. Цуглаанд нам-засгийн удирдагчид оролцон атар газрыг эзэмших 31-р аянг хийх болсноо сүр дуулиантай мэдэгдлээ. Мөн Тагнуулын газрын дарга 3 хоногийн өмнөх үйл ажиллагаанд гадаадын гар хөл оролцсон байсныг мэдэгдэв.
Хүмүүс аз жаргалтай, үгүй ядаж тийм гэсэн бодолтой бөгөөд эвтэй найртай, илүү дутуу хүсэл шуналгүй, зохиолын дуунаас өөр зүйл амнаас нь гарахгүй тайван амгалан болжээ. Сүүлийн хэд хоног олон хүн цугладаг бүх газруудыг хаасан учраас гуанзнаас хоол авч идэж чадаагүй миний бие хайж явсаар нэгэн ресторанд орлоо. Мах идэх нь энд хэтэрхий үнэтэй тансаг хэрэглээнд ордог тул ногооны хуушуур авч идэв. Өөр сонголт ч байсангүй. Ажиглаад байхад энд байгаа хүмүүст өөр сонголт гэдэг ойлголт ч байдаггүй юм байна.
Нойр хүрэхгүй байгаа болохоор жаал пиво ууя гэтэл оройн 21.00 цагаас хойш согтууруулах ундаагаар үйлчилдэггүй гэв. Гараад явах замдаа дэлгүүрээс нэг шил пиво аваад гартал гудамж талбай олон нийтийн газарт архидан согтуурсан хэргээр цагдаад торгуулав.
Зуны халуун үдэш ч гэлээ нүүрсний хар утаа тэнгэрийг бүрхэж хаа нэгтээ удахгүй болох Хувьсгалын ойн баярын парадад бэлдэж байгаа хүүхдүүдийн дуу сонсогдоно. Энэ хүүхдүүд шиг байхдаа би ирээдүй ямагт гэгээлэг гэж бодож байв. Тиймээс ч энэ цаг үед ирсэн.

Modern story-1

Би үлгэр зохиодог болж байгаа. Энэ анхных нь дараа дараагийнх нь бүүр гоё үлгэр болно.

Эртээ урьдын цагт биш энэ манай үед Буратино буюу Пиноккио хэмээх модон хүү байдаг байжээ. Тэрбээр нүдэнд дулаахан сайн цавуудсан шар модон хүн боловч Карло өвөө нь түүнийг анх бүтээхдээ худлаа ярьвал хамар нь томордог байхаар тохируулсан гэнэ.
Пиноккио нэг өдөр санамсаргүй явж байгаад Мэгжид Жанрайсиг хэмээх бурхан бүтээснийг хараад би бүтээсэн юм гэж ярьснаас эхэлж хамар нь анх томорчээ.
Дараа нь Казино Байгаль гэдэг хүнээс манай нам болон би мөнгө аваагүй гэж хэлэхэд хамар нь нилээд томорч ирсэн байна. Үүнээс хойш засгийн газар огцрох бүрт түүний хамар бага зэрэг томорсоор байж. Харин бид Төрөө хямралаас гарган түмнээ ядуурлаас аварна гэж хэлсний дараагаас мөнөөх хамар хоёр нүдээ хаахуйц болжээ.
Түүний хамар нэг л удаа бага зэрэг жижгэрсэн бөгөөд надад нэг хүн 500 сая төгрөгийн хахууль өгөх гэсэн гэж эхэлх үед энэ явдал болжээ.
Пиноккиогийн хайрт цэнхэр үст Мальвина үргэлж гунгилаж байдаг бөгөөд түүнийг баясгахын тулд газар бүрээс гоё сонин зүйл эд баялаг авчравч сэтгэл нь ханадаггүй гэж хүмүүс хэлэлцдэг гэнэ.
Пиноккио Мальвина хоёрын адал явдал дуусаагүй байгаа бөгөөд хэзээ нэгэн цагт амар сайхандаа жарган суух болтугай.

The Prohibition

Невадагийн “Аутпост” онлайн сэтгүүлд тус мужийн нэгэн эмсийн хүрээлэнгийн ажилтан буюу бидний нэрэлдэгэээр “биеэ үнэлэгч” Лийфигийн амьдралыг танилцуулжээ. 39 настай энэ эмэгтэйг тэд сайхан байшин, хоёр ч шинэ машинтай, цагийн нарийн хуваарьтай ажил хэрэгч эмэгтэй гэж тодорхойлсон байна. Лийфи жилд 90 мянга орчим ам.долларын ашиг олдог гэжээ. Түүний нэг удаагийн ажлын хөлс 100 орчим доллар байдагаас 69 нь эмэгтэй болон хүрээлэнд нь ашиг болж бусад нь хамгаалалт гэх мэт үйлчилгээнд хуваарилагддаг гэнэ. Тус сэтгүүлд мэдээлснээр Невада мужид 35 тусгай зөвшөөрөл бүхий эмсийн хүрээлэнд 300-800 эмэгтэй тогтмол ажиллаж байгаа бөгөөд энэ салбараас төсөвт жилдээ 10 сая ам.доллар төвлөрч олон тооны хүн(зөвхөн янхан биш!) ажлын байраар хангагддаг байх нь.
Гэхдээ тэнд насанд хүрээгүй охид ажиллахгүй, байнга эрүүл мэндийн хяналтанд байх тул халдварт өвчин хавиар нэг тараахгүй. Ер нь энэ мужид 1970-аад онд биеэ үнэлэх явдлыг хуульчилж журамласнаас хойш хүмүүсийн боддогчлон гэмт хэрэг, садар самуун, бэлэгсийн өвчин гаарч улс үндэстэн нь мөхчихсөн юм байхгүй.
Одоо Улаанбаатарын гудамжин дахь олон зуун биеэ үнэлэгчдийн нэг Дулмаагийн байдлыг төсөөлөх гэж оролдоё. Нэгэн олон улсын байгууллагын судалгаагаар бол буурай хөгжилтэй оронд эмэгтэй хүний хувьд биеэ үнэлэх нь жирийн нэг ажил хийснээс дундажаар 7 дахин их орлоготой байдаг гэнэ. Гэлээ ч Дулмаагийн амьдрал дээшилсэн юм огт байхгүй, байнгын хүчирхийлэлд өртөх ч ямар ч хамгаалалт байхгүй, хүчирхийллээс хамгаалах ёстой цагдаа нар нь өөрсдөө бас нэг төрлийн хүчирхийлэгч болдог. Аягүй л бол халдварт өвчин тарааж яваагаа өөрөө ч мэдэхгүй. Олсон орлогыг нь атаманууд нь эсвэл хятад, солонгос эзэд нь хамж баяжицгаана, гэхдээ үүнээсээ улсад сохор зоосны ч татвар төлөхгүй. Нэг л өдөр тэр эздийнхээ “тусламжтайгаар” хүний наймааны золиос болно.
Янханы амьдрал хүртэл яагаад ийм ялгаатай байнаа гэж үү? Яагаад гэвэл манай улс аливаа садар самуун болоод биеийг үнэлэх явдлыг тас хорьсон “ариун журамт” улс учраас.
Шинхуа агентлагийн мэдээлснээр казиног албан ёсоор бол хориглосон Хятадад жилдээ 4.8 тэрбум ам.доллараар тоглодог. Хамгийн гол нь хятадын тоглоомчид хөрш зэргэлдээ хойд, урд Солонгос, Макао зэрэг хилийн гаднах улсуудад жилдээ 72 тэрбум ам.доллараар тоглодог гэнэ. Тэдгээр хятадууд мэтийн олон улсын тоглоомчдын тун цөөхөн хувийг татдаг Австралийн казинонууд 6.5 тэрбум ам.долларын жилийн орлого олсны гуравны нэг нь ажилчиддаа цалин болж очсон тухай бас нэгэн мэдээ байна.
Манайд ямар билээ гэж үү? Гүй яахав Хятадтай л адил хориглосон, гарууд харин хэдээр тоголдогийг чөтгөр бүү мэд! Лав л улсын банкинд ажиллаж байсан нэг хүн 14 тэрбум төгрөгөөр Солонгосын казиногийн хасаа аваад алдчихсан гэсэн.
Харин улс юу олж байна вэ гэж үү? Улсын дарга нар л мэдэх байх даа.
Энэ хүртэл уншихад асуудлыг дандаа мөнгөн талаас нь хараад байгаа юм шиг санагдаж магадгүй. Тэгвэл өөр нэг хорионы эдийн засгийн бус үр дүнг харъя. Хар тамхи шиг муухай зүйл үгүй гэсэн үзлээр бид хүмүүжсэн. Тийм ч болохоор иймэрхүү юмыг жигшдэг, өвс түүгээд гэртээ татчихсан хүнийг 10 жилээр шоронд хорьдог. Амстердамаас бусад бараг бүх газар ингэж хорьдог байх. Гэтэл ийм хориг нь гэмт хэрэгийн өсөлттэй шууд хамааралтай, ялангуяа хүн амины хэргийг нэмэгдүүлж байгааг Давид Фрийдман гэдэг хүн “Британийн кримналогийн сэтгүүлд” тоо баримттай нь бичжээ. Энэ маягаар хэрэглээг хязгаарлах бодлого ч олон улсын түвшинд хямралд ороод байна гэсэн санааг Амстердамын их сургуулийн Мансууруулах бодисын судалгааны төвөөс гаргасан “Архины хоригийн сургамж мансууруулах бодисын бодлогод” хэмээх судалгааны өгүүлэлд дэвшүүлсэн байх юм.

Архи дарс, янхандалт, мөрийтэй тоглоом, мансууруулах бодис гээд аль хэцүү бүхний тухай сэтгэлгээний шинэ хандлага нэг иймэрхүү байна. Эдгээрт автсан “ёс суртахуунгүй, моральгүй” амьтан би биш гэдэгээ ч хэлэхэд илүүдэхгүй биз.
Харин хүний өөрийгөө мэдэх ухамсараас өөрийнхөө хоосон толгойг илүүд үзэж, эрх чөлөөнөөс хориг саадыг илүүд тавьсан хүмүүс л бусаддаа ёс суртахууны уналт, эдийн засгийн алдагдлыг тулгадаг.

My UB & Right to owe

Би Улаанбаатар хотдоо хайртай. Гэвч агаарын бохирдол нь биднийг үнэхээр алж байна. Гудамжинд ганган машинууд сүлжилдэх нь хөгжлийн нэг дүр зураг мөн гэж би боддог. Гэхдээ хонио зараад эксель авчихсан нэг нөхөр хотын зам дээр хээр талд морьтойгоо яваа юм шиг давхих, эсвэл хонь шиг бэлчихийг хараад үнэхээр бухимддаг.
Би айлын найран дээр ардын дуу аялж уртын дуугаа биширдэг ч гэсэн хорин нэгдүгээр зууны их хотод нэг аяар нэг л тоноор дуулсан хөдөөх дуунууд хит болж хөгжмийн сувгуудын өнгийг тодорхойлоод байгаад эгдүүцдэг.
Гэлээ гээд яах ёстой гэж? Бид түрүүлж хотод суурьшсан учир дахиж ийшээгээ хөдөөнөөс хүн оруулахгүй гэлтэй нь биш, дээхнэ үеийнх шиг хөдөнөөс хот бараадсан нэгнийг хөөсөн мантуугаар нь дуудаж гадуурхалтай биш. Энэ мэт нь замын хөдөлгөөнийг соёлтой болгож, нүүрсний утааг бууруулж чадахгүй шүү дээ.
Өнөөдөр манай хотод тохиолдож байгаа асуудлууд 17-р зуунд европ даяар, 19-р зуунд Америкт, 1960-аад оноос хөгжиж буй орнуудад учирч өөр өөрийхөөрөө шийдэж иржээ. Асар их шилжин суурьшилт, түүнийг дагасан эмх замбараагүй байдал, хүн амын огцом өсөлт ба хот төлөвлөлтөөс гадуурх ядуусын хороолол зэрэг нь бидэнд л гэнэт тохилдоод байгаа юм биш. Өмнөх улсуудын туршлагаас үзэхэд энэхүү шилжилт хөдөлгөөнийг зогсоож хориглох, үгүй ядахнаа манай дарга нарын ярьдагчлан орон нутгийг нь хөгжүүлж өгөх замаар сааруулах ч боломжгүй. Хаана илүү дээр амьдрах боломж байна тийшээ хүмүүс нүүх нь гарцаагүй. Энэ бол эдийн засгийн үйл хөдлөл, тиймээс үүдэн гарах асуудлыг ч эдийн засгийн аргаар л шийдвэрлэж таарна.
Хотыг зорин нүүдэллэж тэндээ тусдаа давхаргыг бий болгосон хүмүүс буюу манайхаар бол гэр хорооллынхон гэдэг үнэндээ бүгд тийм арчаагүй ядуу улс биш бөгөөд харин ч их амьдрах чадвартай байдаг бөгөөд санаанд оромгүй их баялагийг бүтээж байдаг.
Харамсалтай нь тэр бүхэн нь хуулиар баталгаажаагүй бөгөөд албан ёсны бүртгэл тооцоонд хамрагддаггүй. Тиймээс өмчлөх эрх нь баталгаагүй, эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах боломжгүй. Энэ байдлыг тэд өөрсдөө хүсээгүй бөгөөд боловсронгүй бус хуулийн тотоц, эдийн засгийн удирдлагын буруу арга барил, хүнд суртал шат дамжлага нь тэднийг аргагүй эрхэнд ийм байдалд хүргэдэгийг профессор Дэ Сото болон түүний баг батлаад бас чиг багагүй хугацаа өнгөрчээ. Тэр бүү хэл энэ тухай Капиталын нууц хэмээх ном нь монгол хэл дээр орчуулагдаж дарга нар биендээ дурсгаж байснаас хойш хэдэн жил өнгөрч. Харамсалтай нь тэд бэлэгний номнуудаа уншдаггүй бололтой.
Хувийн өмч болон өмчлөх эрхийн баталгаа нь тухайн хүний амин зуулгыг хангах төдийгөөр хязгаарлагддаггүй. Хүмүүсийг хариуцлагатай болгож, нийгмийн зөвшилцлийг хангаж, нийтлэгийг бий болгон эдийн засгийн потенциалыг нэмэгдүүлэх гээд системийн үндэс болсон олон чухал үр нөлөө бий. Соёлтой, бусдын өмнө харицлагтай аж төрөх явдал бол нэг л хэсэг нь.
Бүдүүлэг хоцрогдсноор нь дуудахаасаа өмнө бид ахан дүүстээ хашааны газрыг нь хувьчилж өгж, арилжаанд оруулах хуулийн орчныг нь бий болгоод экселээрээ олсон орлогынх нь баталгааг хангаад өгчихвөл тэд хэнээр ч хэлүүлэлгүй боловсон орон сууц худалдаад авчихна. Ингэснээрээ тэд хотод амьдрах соёлын хэм хэмжээнд суралцаж өөрийгөө хүндэлдэг болно. Бид ч гэсэн утаагаар амьсгалахаа больж зам дээр бухимдах нь багасна.
Зөв менежмент хийж чадвал төвлөрөл гэдэг бэрхшээл биш боломж, давуу тал болох учиртай билээ. Үнэндээ хотод хөдөөнийхөн ирсэнээр Улаанбаатарын зах зээл, бизнесийн боломж эрс нэмэгдэж байгаа шүү дээ. Хүн бүрийн өмчлөх эрхийн баталгаа хангагдсан их хотод бүгдээрээ эв найртай амьдарвал сайхан байхсан.

Political motto 1

Ардчилсан намын улсаа хөгжүүлэх 10 зөв бодлого гэдэгийн бүх томъёоллыг нэгтгэж харуулсан роликний текст бичих болоод нэг иймэрхүү юм гаргаад байнаа. Та бүхэн санаа оноогоо нэмэрлээч.
Харин дараагийн удаа Political motto 2-р илүү сонирхолтой гоё гоё улс төрийн урианууд тэдгээрийн түүх, баримтаас хуваалцъя гэж бодлоо. Тэрийг хүлээлгүй ба бүхэн урьдчилаад иймэрхүү түүх бичвэл би бичвэртээ оруулмаар байна.
***
Морин туурайгаар тамгалагдсан ертeнцийн тeв, Монгол хvн тeрж дэлхийг дагуулсан газар шороо минь.
Oлгийдee vрс минь тайван нойрсог, eсeхдee тэнvvн яваг гэж eвгeдeeс vлдээсэн нутаг минь.

Эцэг тэнгэрээ шvтэж Ээж байгалиан хайрладаг.., энгvй их баялагаас нь Эрдэнийн хувь хvртэх эрхтэй, эх орны Эзэн монгол хvн билээ бид.

Эртний тvvхт нутгийнхаа эд ширхэг болсон Шинэ Улаанбаатар, шинэ хeдeeдee Шударга ёс, иргэний нийгмийг цогцлоон... Ажилтай, орлоготой, амгалан амьдрах ерeeлтэй Эрvvл бие, саруул ухаант Монгол хvн билээ бид.

Бид, Монголдоо vйлдвэрлэж хeгжинe. Бeмбeрцeгийн цээжинд Хавтгай монголыг бvтээж чадна... Дэлхийн хvн та Манайд ирээрэй.

Ертeнцийг захирч явсан Чингисийн удам сэрлээ!
Ертeнцeд eeрсдийгeeн харуулах зeв бодлогоо зарлалаа.
...
Миний Монгол мeнхeд оршиг.